Gần đây khi tìm hiểu về cách giúp phát triển tiềm năng trí tuệ con người. Tôi có đọc qua quyển sách nổi tiếng của GS Reuven Feuerstein – đây là một học giả vĩ đại người Do Thái, với hơn 2000 công trình nghiên cứu về trí thông minh trẻ nhỏ và ông từng là giám đốc viện Phát Triển Tiềm Năng Con Người tại Israel. Không chỉ vậy, học thuyết nổi tiếng “trải nghiệm học có trung gian” của ông còn được ứng dụng rộng rãi tại hệ thống giáo dục của Israel và hơn 80 quốc gia tiên tiến khác trên thế giới bao gồm Anh và Mỹ để khai mở trí tuệ cho trẻ nhỏ.
Trong học thuyết này ông nhấn mạnh: vai trò của người trung gian (ở đây là cha mẹ) là không thể thiếu trong việc giúp phát triển trí thông minh của trẻ. Bởi vì, khi học điều gì hoặc khi giải quyết vấn đề, chính chất lượng của sự tương tác giữa cha mẹ và trẻ mới thúc đẩy và kích thích phát huy tiềm năng trí tuệ tối đa ở trẻ.
CÁCH GIÁO DỤC GIÚP TRẺ PHÁT TRIỂN TRÍ THÔNG MINH THEO GS. FEUERSTEIN
GS. Feuerstein nhất mạnh: trí thông minh của 1 đứa trẻ là không có giới hạn và giãn nở tùy ý; giãn bao nhiêu tùy thuộc vào cách cha mẹ kiến tạo ra sao. Để làm được điều này, khi dạy dỗ trẻ, với tư cách là người trung gian, cha mẹ nên:
1. Đặt niềm tin vào khả năng của trẻ.
Chỉ khi cha mẹ có đủ niềm tin mãnh liệt là trẻ có khả năng làm được. Chính niềm tin đó của họ sẽ tạo năng lượng tích cực lên con của họ. Khi đó, trẻ cũng tin rằng: trẻ có khả năng làm được
• Đừng bao giờ ngăn cấm trẻ chỉ vì bạn nghĩ những ý tưởng đó thật điên rồ, mất thời gian và không hề quan trọng với trẻ. Luôn cố gắng nhất có thể để giúp trẻ thực hiện những ý tưởng đang nảy ra trong đầu chúng, giúp trẻ tin vào sáng kiến của mình và thực hiện nó bằng mọi giá.
• Đừng bao giờ gắn cho trẻ những cái mác như “ngu ngốc”, “vô dụng” hay “đần độn”.
• Đừng bao giờ làm thay trẻ điều gì
2. Luôn tận dụng các thời điểm trẻ tò mò, muốn tìm hiểu
Đáp ứng tích cực với phản ứng tò mò của trẻ khi trẻ thể hiện cử chỉ quan tâm hay đặt câu hỏi về vấn đề nào đó. VD, khi đọc sách cho trẻ nghe về động vật, bạn thấy trẻ có vẻ quan tâm về loài voi. Đó là lúc bạn và trẻ cùng trò chuyện thêm về loài voi, thậm chí có thể làm cuộc “điều tra nhỏ” về các loài voi.
3. Vai trò chính của người trung gian (ở đây là cha mẹ) là giúp trẻ suy nghĩ chứ không phải là cho trẻ kết quả
Điều này có nghĩa là trong bất kì hoạt động học tập hay vui chơi với trẻ, bạn nên:
• Đặt câu hỏi để khuyến khích trẻ tư duy và đưa ý kiến của trẻ, thay vì đưa trẻ ngay gợi ý hay đáp án cho vấn đề nào đó.
• Khuyến khích trẻ diễn đạt lại điều trẻ vừa tiếp thu theo suy nghĩ và lời nói của trẻ
• Luôn hỏi trẻ cảm nghĩ về 1 hoạt động hay 1 trò chơi nào trẻ vừa tham gia.
• Gợi ý để trẻ có suy nghĩ logic về 1 vấn đề nào đó.
DINH DƯỠNG VÀ SỰ THÔNG MINH
Bên cạnh nổi tiếng về trí thông minh, nước Israel cũng được biết đến là 1 trong 10 quốc gia có chế độ ăn lành mạnh nhất thế giới. Đó là kết quả nghiên cứu của TS. Immamura, ĐH Cambridge và kết quả được đăng tải lên tạp san y khoa nổi tiếng Lancet.
Vậy điều gì là đặc biệt trong chế độ ăn của người Do Thái để làm nên những đứa trẻ thông minh.
• Nguồn đạm thường được đa dạng: phần lớn là từ thịt gà, cá, hải sản (trừ nghêu sò ốc) và đậu các loại. Thực tế, trong phát triển não bộ, chất đạm là rất quan trọng vì nó là nguồn cung cấp các axit amin, đặc biệt là 9 acid amin thiết yếu mà cơ thể không tự tổng hợp được mà phải lấy từ thực phẩm hằng ngày. Các axit amin là rất quan trọng cho các hoạt động của não bộ.
• Chế độ ăn trong gia đình người Do Thái cũng khá giàu các nguồn thực phẩm từ thực vật như đậu các loại, rau củ quả, dầu thực vật. Bên cạnh đó, họ ăn ít bơ, và các chất béo không tốt như chất béo bão hòa, hoặc trans-fat. Thay vào đó, họ lựa chọn các chất béo tốt như chất béo omega-3 và omega-6 trong bữa ăn hàng ngày. Những chất béo tốt này có vai trò quan trọng trong phát triển não bộ. Các chất béo omega-3 giúp xây dựng cấu trúc cũng như hỗ trợ hình thành các kết nối thần kinh. Còn chất béo omega-6 là thành phần chủ yếu trong não bộ. Nghiên cứu từ TS. Stonehouse tại CSIRO, Úc cho thấy chế độ ăn giàu chất béo omega-3 có liên quan đến sự phát triển tốt các kĩ năng như đọc, ghi nhớ, nhận thức ở trẻ
Chất béo Omega-6 có nhiều trong: dầu oliu, dầu hạt lý chua đen… và trong những loại hạt như: hạt điều, hạt hạnh nhân… Còn chất béo Omega-3 là dạng cơ thể không tư tổng hợp được, mà cần bổ sung từ bên ngoài. Chúng ta thường biết nhiều về dạng Omega-3 từ cá, nhưng thực ra trong thực vật cũng chứa nguồn chất béo Omega-3 và hiện đang dành được nhiều sự quan tâm nghiên cứu do trong thực vật có chứa thêm thành phần vitamin E tự nhiên giúp chất béo Omega bền vững hơn. Dầu hạt lý chua đen là điển hình có tỷ lệ omega-6/omega-3 theo tỷ lệ 4:1. Theo TS. Yehuda, ĐH Bar Ilan, Irael cho biết tỷ lệ này là lí tưởng và có liên quan tích cực đến các hoạt động phát triển cấu trúc não bộ ở giai đoạn sớm. Omega từ dầu lý chua đen đã và đang được ứng dụng nhiều trong các loại dược phẩm, thực phẩm phổ biến ở Châu Âu như trong sản phẩm Fitobimbi Omega Junior của Ý. Đây là sản phẩm đã có mặt tại hơn 60 quốc gia trên thế giới gồm các nước như Anh, Pháp, Đức… và cũng đã có mặt ở Việt Nam.
Bottom line
Đừng bỏ lỡ cơ hội đầu tư lớn vào trẻ, đặc biệt trong những năm đầu đời. Ưu tiên của bạn trong giai đoạn này không phải là kiếm bao nhiêu tiền, mà là biết điều gì cần ưu tiên cho trẻ để giúp trẻ có nền tảng vững chắc và thành công sau này.
Notes
Imamura F, et al. Dietary quality among men and women in 187 countries in 1990 and 2010: a systematic assessment. Lancet Glob Health. 2015;3(3):e132-e142
Howard S. & Martha C. Changing Children’s Minds: Feuerstein’s revolution in the teaching of intelligence. Imaginative Minds. 1996. London.
Reuven Feuerstein et al. Beyond Smarter. 2010. Teacher College Press
Stonehouse W. Does consumption of LC omega-3 PUFA enhance cognitive performance in healthy school-aged children and throughout adulthood? Evidence from clinical trials. Nutrients. 2014;6(7):2730-2758
